KİLİSE TAKVİMİ
&
Hristiyan İbadeti
Rab’bin Sofrası için Dualar
(communion prayers)
Rabbin Sofrası ile Rabbimiz İsa Mesih’in kendini kurban olarak sunmasının, ölümünün, dirilişinin ve tekrar gelecek olmasının kilisede kuşaklar boyunca kalıcı olarak hatırlanması sağlanmış olur. Bu sofra ile inananlar Mesihsel bereketleri hatırlar ve kutlar, ruhsal olarak bu şekilde Mesih’ten beslenir, Mesih’te büyümeleri ve dünyada dayanabilmeleri için bereket, teşvik ve güç alırlar. Hristiyan olmanın sorumluluklarını hatırlar, Mesih ile ve iman ailesi ile olan bağlarını güçlendirirler. Böylece Mesih’in çarmıh üzerinde, tüm çağlar için geçerli olan ve tek bir defa olmak üzere kendini kurban olarak sunuşu hatırlanmış olur.
Rab’bin Sofrası şükran ve övgünün şölen sofrasıdır, bir kutlama sofrasıdır. Bu yüzden önderler Rab’bin Sofrasının acele ile ya da baştan savma yapılmasına müsaade etmemelidirler. Bu kısımda yapılan dualar temel olarak kurtuluşumuz için olan şükranımızı ifade etmelidir. Mesih’in bedelimizi ödeyen sevgisine, Hristiyan umuduna, Mesih’in bir gün Krallığını tamamlamak için tekrar geleceğine dair olan güvenimizin ifade edildiği dualardır. Tanrı’ya yaratılış ve kurtuluş işi için olan şükranlarımızın ifade edildiği dualar bu bölümde sunulur.
Şüphe yok ki, İsa Mesih havarilerle birlikte üst kat odada Fısıh yemeğini (son akşam yemeğini) geleneğe uygun bir şekilde kutladı. Fısıh yemeğinden önce içinde hafif bir içecek bulunan kase ile üzerine kısa bir bereketleme okunur (Luka 22:17) sonra bu kase sofradakilerle paylaşılırdı. Bundan sonra Hallel Mezmurlarının (113-118) ilk ikisi ya da üçü söylenirdi. Esas yemek bundan sonra ekmek bölünmesiyle başlardı. Bölünen ekmek üzerine kısa bir bereketleme okunur ve sofradakiler paylaşılırdı. Yemeğin sonunda ise şarap kasesi üzerine uzun bir dua edilirdi. Bu kaseye de şükran kasesi denirdi (I.Korintliler 10:16). Bundan sonra da Hallel Mezmurlarından geriye kalan söylenirdi ve yemek sona ermiş olurdu (Markos 14:26).[1]
İlk Hristiyanların Kominyon Dualarını Didake içinde buluyoruz. Onlar da aynı İsa’nın son akşam yermeğinde yaptığı şekli izleyerek Hallel Mezmurlarının söylenmesine önem veriyorlardı. Bu bölümde yapılan dualar Mesih’teki kurtuluşumuz için olan şükran dualarıydı. Bu dualar Hristiyan umuduna ve Mesih’in tekrar gelerek krallığını tamamlayacağı beklentisine değinmekteydi. Ayrıca yaratılış ve kurtuluş işi için Tanrı’ya şükranları içeren dualardı.
Tarih boyunca Rabin Sofrası yapılırken üç temel dua görmekteyiz:
- Rabbin Sofrasından Önce
(Rabbin Sofrası üzerine Tanrı’nın adı, Kutsal Ruh’un gücü çağrılır, katılımcıların yüreklerinin Sofraya hazırlandığı bölüm)
- Ekmek ve Şarabın Kutsanması
(Rabbin Sofrasını oluşturan elementler sıradan kullanımdan çıkarılıp kutsal bir amaca tahsis edilir. Unsurlar Kutsal Üçlükteki Tanrı’nın görkemine ve yüceliğine adanır)
- Rabbin Sofrasından Sonra
(Rabbin Sofrası ile alınan lütuflar için teşekkür edilir, Tanrı’nın kutsal vaatleri için teşekkür edilir, yaşamlar Tanrı’nın hizmetine adanır)
I.Korintliler 10:16 Tanrı'ya şükrettiğimiz şükran kâsesiyle Mesih'in kanına paydaş olmuyor muyuz? Bölüp yediğimiz ekmekle Mesih'in bedenine paydaş olmuyor muyuz? 17 Ekmek bir olduğu gibi, biz de çok olduğumuz halde tek bir bedeniz. Çünkü hepimiz bir ekmeği paylaşıyoruz.
Bu ayetler Rab’bin Sofrası için olan duaların ana temasını bize göstermektedir.
İskoçya Reform Kilisesi geleneğinde Rabbin Sofrası 23. Mezmur ile başlar ya da 23. Mezmur üzerinde yapılan bir dua ile başlar. Kapanış ise aynı şekilde 103. Mezmura dayanırdı. Rab’bin Sofrasının yapılmadan önce Kelam Açıklaması (vaaz) olması daha uygundur.
ANA İBADETİN İÇİNDE EĞER VAFTİZ UGULAMASI YAPILACAKSA VAFTİZ TÖRENİ YAPILARAK BAŞLANAN BİR İBADET UYGULAMASI TARİHSEL OLARAK YAYGINDIR. ANCAK VAAZDAN SONRA VE RAB’BİN SOFRASINDAN ÖNCE YAPILMASI DA UYGUN OLUR.
Genel olarak Rabbin Sofrası’nın yapıldığı bir ayinin içinde şu unsurlar yer alır:
Kelam Bölümü (Kelam Töreni) içinde dualar, ilahiler, ondalık ve sunular ve vaaz vardır. Bu bölümün içinde veya sonunda Alçalış ve Tövbe dualarına yer verilir:
- Alçalış ve Tövbe
(On emir üzerine dayalı tövbe ve itiraf duaları, Tövbe Mezmurları ile genel tövbe duaları yapılırken kişileri Tanrı ile baş başa kalabilecekleri kısa bir zaman bırakılması yerinde olur)
- Rabbin Sofrasına Davet
On Emir ya da Çıkış 20:11 ya da Tesniye 5:15 yada Vahiy 3:20 ya da 78., 105., 136. Mezmurdan bazı ayetlerin hatırlatılması ile Rab’bin Sofrasına yürekleri hazırlama ve katılma için teşvik ve davet yapılır. Ayrıca Yuhanna 17. bölümdeki başkahinsel duanın işaret ettiği Kilisenin Birliği, Kilisenin Kutsanması, Kilisenin Sürekliliği ve Çağlar Boyunca Devamı gibi konular Rabbin Sofrasına Davet için kullanılabilecek güçlü konulardır. Diğer yandan Kutsal Ruh’un hayatlarımızdaki işi, içsel olarak bizde gerçekleştirdiği işi de dua ve teşvik konuları olup, Rab’bin Sofrasına Davet için kullanılabilir.
- Uyarı (I.Korintliler 11:28-32)
- Kelam Okuması
(sadece Matta, Markos, Luka, Yuhanna bölümlerinden biri. Çünkü Rab’bin Sofrası Müjde’den çıkmıştır)
- Evharistik Dualardan Önce: Luka 2:14 [isteğe bağlı]
(Evharistik Dualara geçiş sırasında Mezmur 8; 19:1-6; 29; 93; 104; 136:1-9; 147; 148 kullanılabilir)
- Evharistik Dualar: Mesih’in Son Akşam Yemeğinde (Fısıh Yemeği Geleneğine uygun olarak) şarabı ve ekmeği kutsamasını hatırımızda tutmalıyız. Geleneksel Fısıh yemeğinde önce kase sonra ekmek üzerinde yapılan şükran duası Tanrı’ya yaratılış ve yaratılışın armağanları için şükretmeyi içerirdi. Öyleyse Eski Ahit halkının bu güzel mirası bizler için kullanılabilir bir modeldir. Diğer yandan Fısıh yemeğinin sonunda ŞÜKRAN KASESİ üzerine yapılan uzun duanın içeriğinin ise İsa’nın havarilere öğrettiği gibi bu sofra artık O’nun ölümü ve tekrar gelecek olmasına şükran sunulduğu bir sofradır. Tanrı’nın kurtuluşumuz için Oğlunu göndermesi, O’nu bir kurban olarak sunması, Mesih’in dirilip göğe yükselerek Kral olarak tahtına oturması… Diğer yandan Eski Ahit’in bazı Mezmurları ve duaları (Mezmur 78; 105; 136, Tesniye 26:5-11) bu bölümde kullanmak için uygundur. Çünkü bunlar hem yaratılışa şükran hem de kurtuluş tarihinin yeniden hatırlanıp ilan edilmesini teşvik eden ayetlerdir. Bu kısımda sunduğumuz duaların merkezinde ise I.Korintliler 11:26 ayetinin işaret ettiği şey olmalıdır. Çünkü Mesih “beni hatırlamak için böyle yapın” demiştir (I.Korintliler 11:24). Diğer yandan evharistik dualar için On Emir bize yeterince güçlü bir teolojik temel ve evharistik duaların konusu hakkında da bir yaklaşım vermektedir. Sebt Gününün tutulmasına ilişkin olan emir aynı zamanda Tanrı’nın yaratılışın Tanrısı olarak hatırlanmasını ve Tanrı’nın kendi halkını kurtarmasının hatırlanmasını içermektedir:
Çıkış 20:11 Çünkü ben, RAB yeri göğü, denizi ve bütün canlıları altı günde yarattım, yedinci gün dinlendim. Bu yüzden Şabat Günü'nü kutsadım ve kutsal kıldım,
Tesniye 5:13 Altı gün çalışacak, bütün işlerini yapacaksın. 14 Ama yedinci gün bana, Tanrın RAB'be Şabat Günü olarak adanmıştır. O gün sen, oğlun, kızın, erkek ve kadın kölen, öküzün, eşeğin ya da herhangi bir hayvanın, aranızdaki yabancı hiçbir iş yapmayacaksınız. Öyle ki, senin gibi erkek ve kadın kölelerin de dinlensinler. 15 Mısır'da köle olduğunu ve Tanrın RAB'bin seni oradan güçlü elle ve kudretle çıkardığını anımsayacaksın. Tanrın RAB bu yüzden Şabat Günü'nü tutmanı buyurdu.
Böylece Kilise Antlaşmasal bir yaklaşımla Hristiyan Şabatını Tanrı’nın İsa Mesih’te yaptığı her şeye kadir işlerini hatırlayarak kutsar. Böylece Evharistik dualar Tanrı’nın sadece Yaratılışın Tanrısı olarak hatırlanmasını değil, halkını seçip, çağırmasını, anlara antlaşmasını vermesini ve onları kurtarmasını da ilan eder.[2] Aslında Evharistik dualar için diğer önemli bir teolojik temelimiz ise Antlaşma Teolojisidir. Öyleyse Evharistik dualar sadece sofra üzerine okunan bir şükran duası olmaktan öte bir şeydir.[3] Evharistik Duaların genel başlıkları şunlar olabilir:
Yaratılış için
İsrail’in seçilmesi ve Antlaşma için
Kurtarıcı’nın kendini alçaltarak aramıza gelmesi
Kurtarıcı’nın armağanı için
Kurtarıcı’nın yaptığı kurban için
Kurtarıcı’nın dirilişi için
Kutsal Ruh armağanı için
İman Açıklaması
[veya Evharistik Dualar / Rabbin Duası]
Esenlik Dileme (Matta 5:23-24 [isteğe bağlı])
- Ekmek ve Şarabın Kutsanması (I.Korintliler 11: 23-25):[4]
(Rab'den aldığımı sizlere verdim) Rab İsa ele verildiği gece ekmek aldı, teşekkür sunduktan sonra onu böldü ve, "Bu sizler için verilen bedenimdir, Bunu anılmam için yapın!" dedi.
Dua: İsa Mesih’in çarmıhta parçalanan bedeni için şükran… Bu sırada bölünen ekmek halkın görebileceği bir şekilde [baş hizasından biraz aşağıda] yukarı kaldırılır.
(Rab'den aldığımı sizlere verdim)Aynı biçimde, akşam yemeğinden sonra kaseyi aldı ve, "Bu kase kanımda yeni antlaşmadır, İçtiğiniz her kez beni anmak için bunu yapın" dedi.
Dua: İsa Mesih’in çarmıhta akan kanı için şükran… Bu sırada şarap kasesi halkın görebileceği bir şekilde [baş hizasından biraz aşağıda] yukarı kaldırılır.
- Sofranın Halka Sunulması
- Sofranın dağıtılması sırasında bir ilahi/Mezmur okunabilir)
- (Sofranın dağıtımı sırasında Luka 1:46-55 [isteğe bağlı])
- Rab’bin Sofrasından Sonra [Post Communion] (şükran ve adanma duası)
Sakrament ile alınan lütuf için teşekkür edilir,
kutsal vaatler için teşekkür edilir,
yaşamlar Tanrı’nın hizmetine adanır.
116. ve 118 Mezmurlar ya da [103, 138] bu Mezmurlara dayalı dualar kullanılabilir.
Bu kısımdaki dualarımız Lütuf ile kabul edildiğimizi, Tanrı’nın sayısız merhametleri ile bereketlendiğimizi, sonsuzluklar boyunca Tanrı’ya olan ihtiyacımızı, Tanrı’ya sayılamayacak kadar çok borçlu olduğumuzu ilan eder ve yaşamlarımızın Rab’be ayrılmış olduğunu gösterir. Böylece Antlaşma Teolojinin öğrettiği Sadece Lütuf doktrini bizler bu yolla lütfun her şeyden önce geldiğini ilan etme ve buna şükretme vesilesi olur. Yani Tanrı’dan lütuf aldığımız için artık yaşamlarımızı O’nun hizmetine adamaya gücümüz vardır.[5]
- I.Korintliler 11:26
(sofranın dağıtımı tamamlandığı zaman bu ayet ilan edilir)
- BEREKETLEME
-(Luka 2:29-32; Mezmur 116:12-19)
- Kapanış İlahisi
(Bu ilahi ile sofranın kapandığını ya da Şükran Ayininin sona erdiğini vurgulamış oluruz)
Rab’bin Sofrası yapıldığı sırada Mezmur 23; 24:7-10 ayetleri okunabilir ya da söylenebilir. Tanrı’nın yaratılış üzerindeki gücünü gösteren, yaratılışın güzelliğini gösteren ayetler Evharistik Dualar sırasında kullanılabilir (Mezmur 8; 19:1-6; 29; 93; 104; 136:1-9; 147; 148). Diğer yandan Üst Kat Odadaki Fısıh yemeğinin ilahi söyleyerek sona erdiğini görmekteyiz (Matta 26:30; Markos 14:26). Bu da Hallel Mezmurlarını öncelikle aklımıza getirmektedir. Reform döneminde bu Mezmurları Rabbin Sofrası sırasında söylemek yaygın bir uygulama olmuştur. Reform Dönemi içinde ihtiyarların masa etrafında toplanarak söylediği üç Mezmurun yeri çok kesindi (Mezmur 23; 24:7-10; 133). Aslında Reform döneminden önceki erken dönemden beri Mezmur 23[6] ve Mezmur 24[7] ayetlerinin kilisede Rabbin Sofrası sırasında kullanıldığını görmekteyiz.
ÖRNEK: Rab’bin Sofrası İbadeti [için dualar] (Communion Prayers)
(Kelam Töreni (Kelam Bölümü) sonrası)
- Rabbin Sofrasına Davet
Mezmur 24: 7 Kaldırın başınızı, ey kapılar!
Açılın, ey eski kapılar!
Yüce Kral girsin içeri!
8 Kimdir bu Yüce Kral?
O RAB'dir, güçlü ve yiğit,
Savaşta yiğit olan RAB.
9 Kaldırın başınızı, ey kapılar!
Açılın, ey eski kapılar!
Yüce Kral girsin içeri!
10 Kimdir bu Yüce Kral?
Her Şeye Egemen
RAB'dir bu Yüce Kral
- Rabbin Sofrasına Davet
Kutsal Baba, görkem ve yüceliğini açıkladığın kutsal Oğlun İsa Mesih aracılığı ile bizlere yeni ve sonsuz bir yaşam verdin.
Kutsal Ruh aracılığı ile bizler iyi meyveler verelim diye içimize iyi tohumlar ektin, hasadın bol ve bereketli olduğu yüce bir görev için bizleri çağırdın, Mesih’in duasında kilsen bir olsun diye kiliseni sevginde bereketledin, azizlerin paydaşlığı aracılığı ile Kurtarıcı İsa Mesih’in dünyanın kralı ve yargıcı olduğunu uluslara göstermemizi istedin. Kutsal peygamberler ve elçilerin tanıklığı ile kuşaktan kuşağa kiliseni yeryüzünde korudun ve devam ettirdin. Göklerdeki Babamız, Kutsal Ruh aracılığı şimdi ve daima hüküm süren İsa Mesih adıyla Sana övgü ve yücelik olsun. Amin.
- Uyarı (I.Korintliler 11:28-32)
- Alçalış ve Tövbe [Kelam Bölümünde yapılmadıysa secde ile birlikte yapılabilir]
- Kelam Okuması
[ veya Uyarı (I.Korintliler 11:28-32)]
- Evharistik Dualardan Önce: Luka 2:14
- Evharistik Dualar:
- Bütün evrenin Tanrısı, gökte ve yerde tek Tanrı olan Seni yaratılış güzelliği için överiz.
- İsrail’in Kutsalı Rab Tanrımız, yaratılışın ilk ailesini mahvolmaya bırakmadığın için Sana şükrederiz, şeytanın yenilgiye uğrayacağını onlara ve kuşaklar boyunca bizlere müjdeledin. İbrahim ve Sara aracılığı ile iman çocuklarına yeni bir ülke, koruma ve kurtarış vaat ettin. peygamberler aracılığı ile kutsal yasanı ve antlaşmanı seçtiğin halka verdin, halkını Sana ayrılmış bir yaşam için çağırdın, Sana yücelik olsun.
- İsa Mesih’in Babası olan Tanrımız, vaatlerini tuttun, kulun Davut’un evinden bize kurtuluş kuvvetini yükselttin. Mesih’te bizlerin çocukların olarak kabul ettin. Mesih’te Ademin’in hatasının mirasını bizden kaldırdın, yeniden doğuşa bizleri layık gördün, Sana şükreder adını överiz.
- Sonsuzluğun Rabbi ve Tanrısı, bizim sana olan sevgi ve itaatimizden daha güçlü bir sevgiyle bizleri sevdin, üzerimizdeki günahın ve lanetin yükünden bizleri Mesih’in tatlı boyunduruğu altına getirdin, adının gücünü çağırdığımız bu yerde Sana övgü, şükran ve tapınma sunarız.
- her şeye kadir Baba, ilan ederiz ki, ölüm artık eski dünyada kaldı, mezar taşı yuvarlandı, Mesih dirildi ve bize göklerin kapılarını açtı, yeni tapınak bizlerin yüreklerinde kuruldu, Mesih’te açıkladığın ölümsüzlüğü Kutsal Ruh aracılığında bizlere giydirdin. Sana şükrederiz, Yaratılışın İlk Doğanı ölümü yendi, şeytana ve dünyaya galip geldi, Seni överiz, tek iyi ve tek kutsal olan Sensin.
- Sana şükrederiz, ey Baba, Oğul ve Kutsal Ruh, Seni överiz, artık Tanrı çocukları olarak yaşama özgürlüğümüz vardır, tek olan Tanrımız, Sana şükrederiz, sevgi, sevinç ve esenlik ile bizleri bereketlersin.
- tek olan Tanrımız, Sana şükrederiz, kırdığımız bu ekmek ve bereketlediğimiz bu kase ile tek kurtarıcı Mesih’i ilan ederiz.
İman Açıklaması
[veya Evharistik Dualar / Rabbin Duası]
Esenlik Dileme (Matta 5:23-24)
- Ekmek ve Şarabın Kutsanması
(I.Korintliler 11: 23-25...)
Dua: İsa Mesih’in çarmıhta parçalanan bedeni için şükran...
(I.Korintliler 11: 23-25...)
Dua: İsa Mesih’in çarmıhta akan kanı için şükran…
- Sofranın Halka Sunulması
- Rab’bin Sofrasından Sonra [Post Communion] (şükran ve adanma duası)
(kilisenin içinde buluğu takvim yılına ve döneme göre değişiklik gösterir)
Rabbimiz İsa Mesih’in bu kutsal sofrasında bizleri bir araya getiren yüce Tanrımız, Sana şükrederiz. Bizleri ölümden özgür kılıp, sonsuz yaşamın yiyecekleriyle besleyip doyurursun, Seni överiz. İmanda, ümitte ve sevgide yenilenmiş bir yaşam tanıklığı için aklımızı ve yüreğimizi Kutsal Antlaşman altında bereketle diye Sana dua ederiz. Öyle ki, imanımız iyi işlerimizi bina etsin, öyle ki, sözlerimiz ve yaşamlarımız daima Sana yücelik getirsin. Amin.
- I.Korintliler 11:26
- BEREKETLEME
(Mezmur 4)
Rab darlıkta olanları genişliğe çıkarır (1)
Rab kendisni çağıranları işitir (3)
Her şeye kadir Olan Tanrımız
yüzünün nurunu üzerinize yükseltsin
Her şeye kadir Olan Tanrımız
yüreğinize sevinç versin (6-7)
Her şeye kadir Olan Tanrımız
sizi selamette oturtsun
Her şeye kadir Olan Tanrımız
sizi emniyette oturtsun (8)
Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adıyla. Amin.
- Kapanış İlahisi
[1] Öyleyse Fısıh yemeğinde üç dua okunur ve Hallel Mezmurları [ilahi olarak] söylenirdi. Bu sırayı takip eden İsa ise havarilere yemeğin sadece Mısır’dan kurtuluşun değil, Tanrı’nın, O’nun aracılığı ile yaptığı kurtuluşun kutlanması olduğunu söylemiştir (I.Korintliler 11:25).
[2] II.Korintliler 5:19 … Tanrı Mesih'in kişiliğinde insanların suçlarını saymayarak dünyayı kendisiyle barıştırıyordu…
[3] Kelami olan teolojimiz hayatın iyi şeylerini şükran sunarak kabul etmeyi, Tanrı’nın Sözü ve şükranla iyi olan armağanları kendi kullanımımız için kutsamayı öğretmektedir (I.Timoteyus 4:4-5). Öyleyse Rabbin Sofrasını oluşturan unsurların kutsanması ya da bereketlenmesi bunların Tanrı’nın merhametli elinden gelen şeyler olduğunun ilanından daha öte bir gerçeğe işaret eder. Çünkü Tanrı Sözü ve şükran ile kutsanan bu unsurlar Tanrı’nın Yaratılış ve Kurtuluş işini simgeleyen unsurlar olurlar.
[4] Burada Evharistik Dualar ile Ekmek ve Şarabın Kutsanması bölümünün birbirinden dikkatlice ayrılmış olduğuna dikkat ediniz. Böylece dualarımızı söylerken yada okurken ekmek ve şarabın bir dönüşüme uğradığının düşünülmesi riskinden uzak durmuş oluyoruz.
[5] Şu Sıralamaya Dikkat Edin: [1] Ekmek ve Şarabın Kutsanması, [2] Sofranın Halka Sunulması, [3] Rabbin Sofrasından Sonra Dua. Böylece İlk Önce Bize Kendini Verdiği, İlk Önce Tanrı’nın Bizi Sevdiğini sonra ile bizim Tanrı’yı sevip yaşamlarımızı O’na verdiğimizi (Lütuf Teolojisini) vurgulamış oluyoruz. Böylece Evharistik Dualarda Tanrı’nın kendisinde bize verdiği armağanı ilan edip kutlarken Rabbin Sofrasından Sonra Duasında ise Tanrı’nın bu işine cevap vermiş oluyoruz.
[6] … önüme Sofra kurarsın
[7] Doğu Ortodoks kilise geleneğinde Ekmek ve Şarabın sofraya getirilmesi sırasında Mezmur 24 okunurdu. Reform Döneminde İskoçya’da ihtiyarlar aynı şekilde ekmek kabı ve şarap kasesini getirirken Mezmur 24’ü terennüm ederlerdi. Bu Mezmurun seçilmesinin arkasındaki en büyük neden muhtemelen bu Mezmurun Antlaşma Sandığı tapınağa getirilirken okunmuş olması idi. Böylece Antlaşma Sandığının Rabbin Sofrasını tiplediğini görebiliriz.